این رسالة الحاکم بالله است از جهة پسر خود ساخته بود در علم اکسیر فصل این صناعت اکسیر نزدیک بعضی از مردمان نام این حکمت است و نزدیک بعضی صنعت و میان حکمای ما تقدم اختلاف بوده است که این علم اکسیر حق است یا باطل و حکیم اسلام شیخ الرئیس ابوعلي ابن سینا رساله ساخته است...
انجام
من الفضّة ان اردت الفضّة او علی الذهب ان اردت الذهب فانه تتکلس خذ من ذالک الکلس ما شئت و ارمه منه علي ايّ معدن شئت بیاضا او حمزة و المعادن مثل الرّصاص و النّحاس و القصدیر و الحدید فافهم ذالک ...
الحمد لله رب العالمین الصلوة و السلام علی افضل الانبیاء و المرسلین محمد و عترته الطاهرین حمد و ستایش مر خالقیراست که در خلقه انسان دقایق حکمة او بیپایانست و حمد بیحد و ثنای بیقیاس مر پادشاهیراست که نعم احسان او در حق انسان بیرن از حد و بیانست....
انجام
و اقوال ثالث که مجموعا امر نموده اند ظرف بظرف گردانیدن اجزآء اکسیر را در حالة عمل چنانچه بجهة تقطیر در ظرفی دیگر باید نهاد و بجهة تشویه و اختلاط اجزآ باید آنرا در ظرفی مضبوط باید نهادن که عناصر از آن بیرون نروند چنانچه {...}نموده اند ظرف تسویه را بقرعه عمیا و نسیة داده اند آنرا بقلعه سفید بسبب انضباط آن و هم امر کردند مکرر که هر بار بعد از ...
مترجم این رساله علی ابن القاضي گوید که عزیزي استدعا نمود که بفارسي ترجمه نماید کتابی را که مامون الرّشید علیه اللعنة و العذاب از جناب امام رضا علیه السلام خواهش نمود که تصنیف نماید که هرگاه کسي را مطلبي باشد و خواهد که از نیک و بد آن مطلع باشد ...
انجام
هر گاه حاجت ضروری بوده باشد نماز حضرت جعفر را لیکن و ایندعا را بخوان و حوائج خود را از خدا طلب بکن که بر آورده است انشاءالله تعالی و دعائی دیگر بعد ازین نماز بروایت شیخ و سید رحمتها الله در زاد المعاد مذکور است برای اختصار در اینجا نوشته نشده اگر کسی خواهد که بخواند از آن کتاب بر آورده بخواند تماما شد.
مؤلف
علي بن موسی بن جعفر بن محمد الهاشمي القرشي، أبوالحسن الإمام الرضا
فسئلت عن اسمه و وسمه فقیل لي هذا الشیخ یعرف بامور الهندي ابن شنو وسید في العلوم و ما هی في الاحکام النجوم فاویت الیه و نازلته ثم نالته فریت معه ذات یوم اسطر فقلت یا سیدي عندک شي من علم النجوم قال عندي بالتوثق به علي الاحکام فقلت له یا سیدي هل وقع لک ...
انجام
یا خبیر یا مبین تقرا 100 مرة تقولا هدی یا هادی خبیر یا خیبر یبین یا مبین و اسمي ما ترید و بکون ذلک في جوف اللیل بعد صلاة رکعتین تقرا فیها فاتحة الکتاب و قوله سبحانه و تعالي و عنده مفاتیح الغیب لا یعلمها ان هو الي قوله مبین ثم یقرا ما تقدم ذکره ..
قروح مجرب است موی سوخته دو جز و پوست پیاز سوخته یکجزو دو تخم ریحان بود {...}نصف جز و کافور قیصوری ربع جزو از {...}نمایند ایضا این ازور بجهة آکله و قروح ساعیه و بواسیر الانف و نواسیر مجرب است ...
انجام
ربّ لا تذرني فردا و انت خیر الوارثین و اجعل لی من لدنک ولیّا یرثني في حیواتي و یستغفرلي بعد وفاتي و اجعله خلقا سویّا و لا تجعل للشیطان فیه نصیبا اللهم انّي استغفرک و اتوب الیک انت التوّاب الرحیم...
عمل {...}بگیر از {...}انچه خواهد و بچهار برابر او آب بجوشاند پس بنهد تا صافی گردد پس بیارد رهج سفید مسحوق و بر سر انش نهد و و هفت نوبة از این آب بر بالای این ریزد چنانچه چهار انگشت بر بالای آن بر آید و ابش نرم نرم بکند تا ابها را بخورد...
انجام
و این را صحیح الحیوة خوانند {..}سی عدد تخم مرغ و بریان کند و در آب و زرده آن بیرون کند و انگاه آن زرده را در صحن چینی یا ظرف آبگینه {...}کند و نرم نرم بساید بعد از ان پانزده درم زاج سبز و سی درم نمک قلیا {...}و بکوبد و بر سر زرده {..}کند و با هم نیک سحق کند.
این احضار از جمله عزیمتهایی است که مولانا ملک محمود تجربه نموده است که پنج نفرشان آمدند و پاذشاه شان سرخ پوش بود و بر تخت یاقوت نشسته بود غرمّت علیکم و اقسمت علیکم یا معاشر اتجن و الشیاطین و المؤمن و الکافر و الامرآء و الکبرآء و الرسائی و السلاطین و اتباع و الاشیاء و لاشیخ و الشبّاب و...
انجام
از ان فتیله نماید که بغایت محکم بوده بن و سوده سفید روی روی ریزد بعد از ان {...}بال و محکم بتابد بعد از ریختن سفید روی نگه دارد پس در چراغدان نونهد و پر کند روغن خویش هر که در سایه او نشسته رنگ او زرد شود و اندامش سیاه بمرتبه هر یک از یکدگر نفرت کنند مجرب است.
این کتابی است که اختراع کرده است او را براکلسوس مشتمل بر چند مقدمه المقدمه در تعریف کیمیا و بیان حاجت بسعی او پس میگوئیم کیمیا لفظ یونانی است و اصلش حنمیاست و معنی او تحلیل و تفریق است و بعضی مردم کیمیا را اطلاق کرده اند به صنعت هر مشبه و گفتند قومی اطلاق میشود بر کیمیا سر کهنه...
انجام
و تا میزان درجه دوا معلوم شود یا آنکه جسد مذاب مستعد قبول دوا شود که اگر جسد بطی الذوب باشد و دوا سریع الذوب یا بعکس آن موجب فساد طرح میباشد و چون بورق حکما مطهر و ملین اجساد ناقصه میباشد کیفیت ساختن آن باین نحو میباشد بستاند از نطرون و زبد.
بدانکه علم صناعت علمیست عظیم الشان که بر کنه آن جز ائمه اطهار علیهما السلام کسی واقف نیست در حقیقة اکثیر اصل محبت ایشان است که بر هر قلب کمعیار زرّه از ان القا نمایند هر آیینه {...}و خالص میگردد چنانکه {..}را از نا اهل و جاهل مستور داشته اند کسی بر وقوف یافتن آن گمراه نگردد...
انجام
علاج مارگزیده و درد معده برگ {...جو مغز جوز کهنه را بکوبند و بخورند زهر کارگر شود و اگر کسی را درد معده {...}سداب بجاید درد را ساکن کند ..
چند مسئله هم از صنعت ذکر کرده که برادران دینی بهره مند شوند اگر کسی خواسته باشد جوهر زرنیخ را بگیرد بیاورد هر قدر بخواهد زرنیخ در میان پوست شلتوک زیادي فرش و لحاف نموده که مثلا یکچارک زرنیخ در میان دو من پوست شلتوک فرش و لحاف می شود ...
انجام
بعد یکمثقال فمر را با سه مثقال عبد ملغمه بنمایند ویکمثقال ازین جوهر داخل کرده در شیشه نموده از این دهن مزبور قدری که روی ان را بپوشاند ریخته در اتش گذاشته طبخ نمایند ملایم تا ثابت شود طرح زهره بنماید...
حروف طالع ازین شعر بر می آید که 29 حرف و تهجی در ان مذکوراست باین نحو سوال عظیم الخلق حزت فصن اذا غرایب شک ضبطه الجد مثلا که نصف ثانی بیت اول باید مقدم و نصف اول مؤخر و کذا بیت الثانی مثل هذا خ ل ق ح ز ت ف ص ن ا ذ ا ...
انجام
مراد حکما آن است که اکسیر بعینه وجود نمی یابد الا از حجر ایشان که از معدن حکمت است و اگر چه ممکن است که متولد شود از ماده دیگر اکاسیر دیگر که فعل کنند فعلی مخصوص که لازم مرتبه اکسیر تمام است از ان اکاسیر بوجود نیاید و حال آنکه مقصود حکماء فلاسفه آن مرتبه کامله است.
